Translate

Πέμπτη 20 Ιουλίου 2017

Από την Κλεοπάτρα Λυμπέρη

ΜΗΝΑΣ ΒΙΝΤΙΑΔΗΣ
ΚΑΤΩ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ




             Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ

Ένα θεατρικό έργο με έντονο κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό, μια
ηχηρή κριτική για την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης αλλά και της κρίσης
των θεσμών και των αξιών που καταπατήθηκαν από την υλιστική αντίληψη
του σύγχρονου Έλληνα. Ο Μηνάς Βιντιάδης, δημοσιογράφος και συγγραφέας
5 βιβλίων, μετά το τελευταίο του μυθιστόρημα Τηγανίζουν πατάτες στον Άρη,
το οποίο κινήθηκε στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, συνεχίζει σε εντελώς
διαφορετικό κλίμα: Ο Κάτω Παρθενώνας είναι ένα κείμενο αμιγώς ρεαλιστικό,
ωμό, σκληρό, γυμνό, αλλά ταυτοχρόνως θερμό και τρυφερό, γεμάτο από τους
χυμούς της καθημερινότητας, ένα έργο που μας κερδίζει με την ανθρωπιά του.


Από το κείμενο αυτό δεν λείπουν οι υπαρξιακές νύξεις, ούτε τα φιλοσοφικά
ερωτήματα. Το μείζον θέμα περί της ουσιαστικής ζωής και της αληθινής υπαρ-
κτικής ελευθερίας αποτελεί κέντρο της παρούσας συγγραφικής προσπάθειας.
Ο Βιντιάδης κατασκευάζει δύο ήρωες ως αντίθετους πόλους, τον επιτυχημένο
κοινωνικά (πλην έκπτωτο πλέον) χρηματιστή και τον αποτυχημένο κλοσάρ
(χτυπημένο από την κρίση και ένοικο μιας σπηλιάς κάτω από την Ακρόπολη),
οι οποίοι αποτελούν αντιστοιχίες δύο κομματιών της ελληνικής κοινωνίας.
Ο χρηματιστής έχει στηρίξει ολόκληρη τη ζωή του πάνω στην οικονομική επιβε-
βαίωση. Ο κλοσάρ, αντιθέτως, θυμίζει τον αρχαίο Διογένη, τον κυνικό φιλόσοφο
που έζησε μέσα στο πιθάρι υποστηρίζοντας ότι η ευτυχία βρίσκεται στην απλή
φυσική ζωή, την πνευματική άσκηση, την αυτογνωσία, τη λιτότητα, την αυτάρκεια.
Φανερά κατήγορος της υλοφροσύνης, ο συγγραφέας αφήνει να εννοηθεί ότι το
χρήμα συνοψίζει συνήθως και τον θάνατο της αληθινής ανθρώπινης διάστασης,
καθώς σκορπίζει τις ψυχικές δυνάμεις προς την ενασχόληση του περιττού.

Ο Μηνάς Βιντιάδης δεν ανατέμνει εδώ μόνο το σύγχρονο πολιτικό και κοι- 
νωνικό σκηνικό, αλλά και την ψυχική ζωή του Έλληνα, επιχειρώντας να δώσει
κάποιες εξηγήσεις για τα αίτια της κρίσης. Με γλώσσα άλλοτε χιουμοριστική,
άλλοτε καυστική, αναπτύσσει την ιστορία του με 15 σύντομες σκηνές, κρατών-
τας το ίδιο πάντα σκηνικό πλαίσιο, ένα (μεταφορικό) ριγκ, στο οποίο διεξάγεται
η πάλη ανάμεσα στο παλιό και το νέο, στο υλικό και το πνευματικό, στο ψεύτικο
και το αληθινό. Μέσα από τη συνύπαρξη των δύο ηρώων, ο λόγος καταθέτει ιδέες
(δηλαδή δοκιμάζει να επαναφέρει το χαμένο Νόημα, το χαμένο αξιακό σύστημα)
καθώς αναφέρεται στον ανθρωπισμό, την απλότητα, την ελευθερία, την αυτάρκεια,
την αλληλεγγύη, την πίστη στην ύπαρξη, την ανάγκη υποστήριξης ενός αυθεντι-
κού μοντέλου ζωής. Κυρίως όμως μας συνδέει με το απώτερο παρελθόν αυτής της
χώρας, την Ελλάδα των διαχρονικών αξιών του πνεύματος.

Η Καρυάτιδα, ως λίαν επιτυχημένο θεατρικό εύρημα, αποτελεί στο παρόν
κείμενο το σύμβολο του αρχαιοελληνικού κόσμου, που αν και «παρακολουθεί
σιωπηλός» τα δρώμενα επί σκηνής (τα δρώμενα στη χώρα) χωρίς να μπορεί να
επέμβει, υπενθυμίζει τη σημασία του πνεύματος, που έθεσε κάποτε τις βάσεις
της ευρωπαϊκής σκέψης. Η Καρυάτιδα είναι η ίδια λάμπουσα ψυχή της  Ελλά-
δας, ζωντανή και διαρκώς εποπτεύουσα, παρά τη σύγχρονη κοινωνική  κατιού-
σα, τις πολιτισμικές αλλοιώσεις, τη διάλυση κάθε ιδανικού.
     
Πολύ εμπνευσμένη η τελευταία πράξη του έργου, όπου ο κλοσάρ καλεί τον
χρηματιστή να κάψει τα χρήματά του, σε μια συμβολική Πράξη τελικής απελευ-
θέρωσης από το νοσηρό κοινωνικό μοντέλο που κατασπάραξε τη ζωή του.
Ο Κάτω Παρθενώνας είναι τελικά ένα υπαρξιακό έργο καλά στηριγμένο στο
ιστορικό πλαίσιο και σε όλες εκείνες τις εξωτερικές σημάνσεις που προσδίδουν
στο κείμενο τη ρεαλιστική του αξία, ενισχύοντας και την ιδεολογική του θέση.
Εν τούτοις, η τελική λύση του συγγραφέα για την απόρριψη μιας «παλιάς» ά-
νευ νοήματος ζωής και την έξοδο προς την ελευθερία και την αλληλεγγύη, δεν
αποτελούν μόνο πολιτική και φιλοσοφική στάση, αλλά και έναν σχεδόν θρησκευ-
τικό σχολιασμό.


 Ο Βιντιάδης χρησιμοποιεί απλή  καθημερινή γλώσσα, χωρίς επιτηδευμένα
σχήματα και λυρικές κορώνες, γι’ αυτό οι ήρωές του έχουν φυσικότητα και δεν
μας ξενίζουν στο ελάχιστο. Το εύρημά του για το στήσιμο μιας δολοφονίας (άλ-
λο ένα σύμβολο που παραπέμπει στην ανάγκη κατάργησης της παλιάς ζωής, ώ-
στε να ακολουθήσει η αναγέννηση), εκτός από την ίδια την πλοκή, υπερασπίζε-
ται και την ιδέα της γνωστής ελληνικής ατσιδοσύνης, που συχνά αξιοποιείται
«για καλό σκοπό». «Βλέπω μια ευκαιρία σε κάθε καταστροφή», λέει ο κλοσάρ
στον χρηματιστή, εγγράφοντας τον ορισμό της αισιοδοξίας και της πίστης, ένα
στίγμα που δίνει και το τελικό πρόσημο στο παρόν έργο.
     
Ο Μηνάς Βιντιάδης με κάνει να σκέφτομαι τον Παρθενώνα ως ανεστραμμένο
αξιακό σύμβολο, που μετέχει στην πτώση της χώρας (πραγματική και φαντασια-
κή), μη μπορώντας να επηρεάσει πλέον ιδεολογικά με το βαθύτερο νόημά του. Το
σύγχρονο πνευματικό μνημείο, μοιάζει να μας λέει ο συγγραφέας, δεν είναι ο περί-
λαμπρος ναός  (το γνωστό μας κτίσμα όπως πουλιέται στις καρτ ποστάλ για τους
τουρίστες), αλλά ο Κάτω Παρθενώνας: η εγκατάλειψη μιας ιδέας μεγαλείου που
βάραινε πάντα τον Έλληνα λόγω της ειδικής καταγωγής του, και –για να το πω με
σύγχρονη γλώσσα– η εγκατάλειψη του πλούτου και του φαίνεσθαι, που αποτελούν
το άλλο πρόσωπο της φθαρτότητας. Διότι ο αληθινός Παρθενώνας ίσως δεν βρίσκε-
ται πια «εκεί πάνω», αλλά «εδώ κάτω» : είναι η αυθεντική ταπεινή Φωνή που καλεί
την ελληνική ψυχή να ξαναβρεί τις αληθινές αξίες του πνεύματος, για να ξεκαθαρί-
σει την ήρα από το στάρι, μετουσιώνοντας στη φωτιά της κάθαρσης όλα όσα την
παραπλάνησαν.


Χολαργός 2016